De kaart van Geelkercken

De vogelvluchtkaart van Wageningen komt uit de eerste Nederlandstalige historie van Gelderland, getiteld “XIV Boeken van de Gelderse geschiedenissen van ’t begin af vervolghd tot aan de afzweeringh des konincx van Spanien”, geredigeerd door de Arnhemse rechtsgeleerde Arend van Slichtenhorst en uitgegeven in 1654 door Jacob van Biesen te Arnhem. In de XIV Boeken, deels een bewerking van de Historiae Gelriae libri XIV  (1639), zitten vogelvluchtkaarten van de Gelderse regio’s en van de steden Nijmegen, Tiel, Zaltbommel, Roermond, Venlo, Zutphen, Doesburg, Arnhem, Harderwijk en Wageningen. Die zijn allemaal van de hand van de vermaarde cartograaf Nicolaes van Geelkercken. Het gemeentearchief van Wageningen is in het bezit van de complete uitgave.

Nicolaes van Geelkercken, geboren in 1585 (of ’86) in (of bij) het nu Duitse Geilenkirchen, was sinds 1628 in dienst als officiële landmeter van de provincie Gelderland. Zijn platen voor de XIV Boeken zijn niet van een kadastrale nauwkeurigheid, zo waren ze ook zeker niet bedoeld. Van Slichtenhorst wilde veeleer een monument voor Gelderland oprichten, dat te pronk kon liggen in de salons van de rijke luiden en daar moesten dus vooral mooie kaarten inzitten. Gemeentearchivaris Cees Gast signaleerde in “Zeven eeuwen vesting Wageningen” (2004) een aantal ‘fouten’ van Van Geelkercken: het Beckaf-bastion is veel te klein getekend en ligt ook niet op de juiste plek, bij de Bergpoort ontbreekt een lunet. Volgens anderen deugt ook de vorm van de kerk niet

De Casteelse Poort beschikt niet over het complete boekwerk van Van Slichtenhorst, maar uitsluitend over de kaart van Wageningen. Die is ooit uit het boek losgemaakt. Afzonderlijk verkocht brengen historische platen nu eenmaal meer op. En zo kwam dit exemplaar terecht bij een antiquair in Venlo, waar het werd opgemerkt door oud-student van de Wageningse universiteit Arie Koppejan. Hij kocht de kaart en deed ze in 1993 uit dankbaarheid voor zijn Wageningse jaren cadeau aan De Casteelse Poort. In de historiezaal van het museum stond al vanaf het begin in 1988 een maquette van 2 bij 2 m, gebouwd naar de kaart van Van Geelkercken. Nu had men die kaart zelf eindelijk ook in bezit

Op het moment dat Van Geelkercken de stad Wageningen in al haar schoonheid tekende was die schoonheid eigenlijk al over haar hoogtepunt heen. Sinds de Vrede van Munster van 1648 had de vesting geen strategische betekenis meer. Onmiddellijk daarna begon het verval, want de stad had geen geld om de vesting te onderhouden. Goed 20 jaar later, in 1672 – het nationale rampjaar – zal de vesting al zo verwaarloosd blijken, dat de stad zich zonder slag of stoot overgeeft aan de Fransen.

Piet Aben